sinterklaasliedjes

Het is niet zeker dat Sint-Nicolaas ook daadwerkelijk bestaan heeft, waardoor onderstaand verhaal mogelijk onjuistheden bevat. Het verhaal dat men verteld betreft dat Sint-Nicolaas werd geboren in 270 na Christus in de havenplaats Patara in de Griekse provincie Lycië in Klein-Azie. Vandaag de dag is Lycië het land Turkeije, waardoor wij allen de herkomst van Sint-Nicolaas kennen als Turk.

De naam Sint-Nicolaas komt van de Griekse naam Nikolaos en betekent “overwinnaar van het volk”. Op 19 jarige leeft volgde Sint-Nicolaas zijn oom op als bisschop van Myra. Het verhaal van Sint-Nicolaas is ontstaan door zijn werk en het verrichten van wonderen, waardoor hij heilig verklaard werd. De wonderen zijn in de loop der tijd uitgegroeid tot ware legendes. De bekendste wonderbaarlijke verhalen zijn die van het redden van een dorp van ondergang van de honger en het tot leven wekken van overleden kinderen.

Sinterklaas vrije gever

Een erg bekend verhaal over Sinterklaas is dat hij een gulle gever was. Er was eens een arme koopman met drie dochters die graag wilden trouwen. De koopman had helaas geen geld, waardoor er geen bruidsschat gekocht kon worden. Sinterklaas kwam achter het probleem en vond dat hij moest helpen met zijn geld die hij van zijn overleden ouders had geërfd. Sinterklaas bedacht een plan en ging 3 nachten achter elkaar naar de koopman om een zakje met geld te brengen. De 3e nacht werd de Sint betrapt door de koopman, waardoor Sint-Nicolaas moest vertellen waarom hij geld bracht. Het verhaal zou geweest moeten zijn dat Sint Nicolaas wilde dat de dochters een leuke man zouden trouwen. Sint-Nicolaas vroeg de koopman om het verhaal geheim te houden. De koopman heeft het geheim bewaard en vertelde als andere vroegen waar het geld vandaan kwam: Van een vreemdeling gekregen, die in de stad verdwaald was zeker.

Sterfdag Sinterklaas

De sterfdag van Sinterklaas is op 6 december 342.

Bisschop Nicolaas stierf op 6 december 342. Hij werd heilig verklaard door de kerk, omdat hij zulke goede dingen had gedaan voor de mensen. Nicolaas werd zo Sint-Nicolaas. Zijn sterfdag werd voor de kerk een feestdag, die begint op de avond ervoor. Bij Sint-Nicolaas is dat dus 5 december ’s avonds. Maar de meeste mensen weten niet meer dat dit een feest is om zijn dood te herdenken. Tegenwoordig vieren we die avond met een pakjesavond alsof Sint-Nicolaas jarig zou zijn!

Sinterklaas in Nederland

Nadat Sint-Nicolaas zijn laatste rustplaats in Bari had gevonden, verspreidde de populariteit van de heilige zich naar Nederland en de rest van West-Europa. Via Napels, Rome, Spanje en Frankrijk vond de verering een weg naar Vlaanderen en Nederland en via Engeland, naar Scandinavië en IJsland. Dat hij beschermheilige van zeelieden en kooplieden was, werkte dit in de hand.

De eerste levensbeschrijving van Sint-Nicolaas uit 800 vormt de basis voor latere versies waaronder de zeer populaire legendenverzameling Legenda Aurea (gouden legenden) van Jacobus de Voragine, daterend uit ca. 1300. Het boek werd in heel Europa gebruikt.

Veel van deze verhalen hebben hun sporen nagelaten tot aan de dag van vandaag. In een van de bekendste verhalen redt Nicolaas drie arme meisjes van de prostitutie door anoniem drie beurzen met geld naar binnen te gooien. Zo kunnen ze toch een eerzaam huwelijk sluiten. Op basis van dit verhaal werd Sinterklaas ook gezien als beschermheilige voor jongeren die een goed huwelijk zoeken. Dit leidde later weer tot de zogenaamde ‘vrijers’ van taai-taai. De beurzen met geld echoën na in de hedendaagse chocolademunten.

In een andere legende kalmeerde de heilige een woedende zee. Dit vormt de bron van zijn patronaat van zeelieden en schipbreukelingen en verklaart waarom vele Nicolaaskerken en kapellen aan zee gelegen zijn. Het verklaart ook waarom hij bij Nederlandse intochten per schip aankomt. Van later datum is het verhaal over een miraculeuze redding van drie geslachte en ingezouten scholieren, waarmee Sint-Nicolaas beschermheilige werd van scholieren.

Veertiende eeuwse schildering van Fra Angelico over het leven van Sint-Nicolaas. Links is Sint-Nicolaas als pasgeborene afgebeeld: het verhaal ging dat hij al direct kon staan en God dankte voor zijn geboorte. In het midden zie je Sint-Nicolaas prediken in Myra. Rechts het verhaal van de drie arme zusjes en het geld dat Sint-Nicolaas hen geeft. Klik op de afbeelding voor een grotere versie.

Zwarte Piet

Ook Zwarte Piet zou een deel van zijn afkomst te danken hebben aan Sint Nicolaas. De heilige zou de Moorse slaaf Piter hebben aangekocht. Deze Piter zou, nadat hij door Sint Nicolaas in vrijheid was gesteld, de bisschop de rest van zijn leven hebben gediend.

Kinderfeest

Nicolaas werd een van de meest geliefde katholieke heiligen in de Griekse en Russische kerk maar rukte vanuit Italië op door West-Europa en bereikte zo ook de Nederlanden.

Rond 1200 was zijn verering vrij algemeen onder scholieren, huwbare jongeren, zeelieden, reizigers en kooplieden. Er werden tal van Nicolaaskerken gesticht en veel jongens werden naar hem vernoemd. Als onderdeel van die verering werd zijn sterfdag gevierd, op 6 december. Vaak werd een sterf- of naamdag gevierd vanaf de avond eraan voorafgaand. Zo werd 5 december sinterklaasavond. Met name scholieren vierden het Sint-Nicolaasfeest. Soms kregen ze een dag vrij en geld.

Maar in de Middeleeuwen vonden méér feesten plaats in december. In het kloosteronderwijs ontstond in de dagen na kerstmis de traditie van ‘de omgekeerde wereld’, waarin kinderen voorrechten kregen die ze anders niet hadden. Een jongen werd gekozen tot jongensbisschop en de kinderen werden getrakteerd. Dit groeide uit tot het feest van de Onnozele (= onschuldige) Kinderen, dat gevierd werd op 28 december.

In de dertiende en veertiende eeuw ging de verkiezing van kinderbisschop samenvallen met de jaarlijkse Nicolaasfeestdag op 6 december, dat zo versmolt met onnozele kinderendag. Het feest had typisch christelijk-middeleeuwse elementen, zoals de wonderbaarlijke verschijning, de combinatie van straffen en belonen, en het toetsen van kennis van de bijbel.

Sint-Nicolaas stond bekend als kindervriend omdat hij drie dode kinderen weer tot leven wekte. Zij waren in stukken gehakt door een kwaadaardige herbergier, die hen daarna in een ton met pekel bewaarde.

Sint duikt onder

In het begin van de zestiende eeuw werd het Nicolaasfeest in grote delen van West-Europa gevierd. De scheuring in de kerk ten tijde van de reformatie in de zestiende eeuw had echter grote gevolgen voor de rol van katholieke heiligen in het algemeen en dus ook voor Sint-Nicolaas. Befaamd is het voorbeeld van de grote hervormer Luther die eerst nog met zijn kinderen Sint-Nicolaas vierde, maar enkele jaren later cadeautjes met de kerstdagen uitdeelde.

In de Nederlanden werd Sint-Nicolaas uit kerk en kunst verbannen en de katholieke gemeente verdween min of meer uit het openbare leven tot in de negentiende eeuw. Maar het Sint-Nicolaasfeest bleef bestaan. Het werd in huiselijke kring gevierd getuige onder meer de schilderijen van (de katholieke) Jan Steen. Kinderen werden getrakteerd en er werden cadeautjes gegeven in schoen en klomp en er werd snoep gestrooid. De roe was er ook al, als opvoedkundig instrument.

In de Nederlanden werd Sint-Nicolaas vanaf de zestiende eeuw uit kerk en kunst verbannen. Maar het Sint-Nicolaasfeest bleef bestaan. Het werd in huiselijke kring gevierd, zoals blijkt uit het schilderij ‘Het Sint-Nicolaasfeest’ van (de katholieke) Jan Steen.

In de openbaarheid bleven de sinterklaasmarkten bestaan, die van de zestiende tot aan het midden van de negentiende eeuw werden georganiseerd, voornamelijk in Amsterdam, waar Sint-Nicolaas beschermheilige was. Er werden pogingen gedaan ze te verbieden – ze zouden te rumoerig zijn en te rooms – maar voor een verbod waren ze veel te populair. Op de markten was toen ook al het lekkers dat nu nog bij Sinterklaas hoort: banketletters (een overblijfsel van vieringen in kloosterscholen), marsepein, peperkoeken en speculaas.

In de achttiende eeuw werden er prenten gemaakt waarop Sint-Nicolaas stond afgebeeld. Maar de heilige zelf was tot in de negentiende eeuw nooit ‘in levende lijve’ te zien. De bisschop was een onzichtbare aanwezigheid, die alles zag, goede kinderen beloonde en stoute kinderen strafte, een strenge, abstracte kindervriend, die in zijn eentje door het leven ging.

Op deze website vind je veel leuke sinterklaasliedjes. Veel plezier!

Sinterklaasliedjes

Bisschop Sint-Nikolaas